Co to jest hipochondria i jak ją wyleczyć?

Zdrowie jest jedną z najważniejszych wartości w naszym życiu. Robimy wszystko co w naszej mocy, aby o nie dbać. Czasami ta troska przeradza się w trwały lęk o zdrowie, który skutecznie odbiera nam radość życia. Ten artykuł napisałam dla Ciebie jeśli niepokoją Cię objawy jakich doświadczasz każdego dnia i jeżeli specjaliści z którymi miałaś/miałeś do tej pory do czynienia, nie znaleźli ich przyczyny. Ten tekst jest dla Ciebie jeśli bliska Ci osoba, bardzo martwi się stanem swojego zdrowia, a Ty zastanawiasz się czy to może być hipochondria.

Co to jest hipochondria

W klasyfikacji DSM-5 hipochondria znajduje się w kategorii “Zaburzenia z objawami somatycznymi i inne z nimi związane” (Somatic symptom and related disorders) jako zaburzenie z lękiem o stan zdrowia. Charakterystyczne dla tego zaburzenia jest przekonanie o poważnej chorobie (lub strach przed jej rozwojem), które bazuje na niewłaściwej interpretacji objawów somatycznych. Żadne z licznych badań lekarskich nie wyjaśnia pochodzenia tych objawów. Ważne jest jednak to, że te przekonania nie mają charakteru urojeniowego. Znaczy to, że posiadająca je osoba zakłada, że może się mylić.

Aby móc postawić diagnozę hipochondrii, zaabsorbowanie stanem zdrowia powinno powodować znaczące cierpienie psychiczne oraz dezorganizować życie. Ponadto stan ten powinien trwać minimum 6 miesięcy. Jakkolwiek hipochondria może wydawać się zbliżona w swoim charakterze do lęku napadowego, to występuje między nimi jedna zasadnicza różnica. Bez wątpienia jest to interpretacja wystąpienia skutków choroby. W przypadku ataków paniki, osoba ich doświadczająca spodziewa się ich natychmiast. Natomiast w przypadku hipochondrii, skutki te zdają się być odroczone w czasie.

Jakie są objawy hipochondrii

Jeżeli chodzi o objawy hipochondrii, to pozwoliłam sobie podzielić je na obszary, które zazwyczaj analizujemy w procesach poznawczo behawioralnych. W ten sposób otrzymamy:

Hipochondria aspekt poznawczy

To są wszystkie natrętne myśli dotyczące stanu zdrowia. Mogą przyjmować bardzo różną formę, ale zazwyczaj są bliskie temu: “A jeżeli ta zmiana rytmu serca oznacza, że mam ciężką niewydolność? Muszę się temu przyjrzeć, ponieważ jestem odpowiedzialny za swoje zdrowie”. Charakterystyczna jest tutaj wybiórcza uwaga (skupianie się tylko na informacjach potwierdzających katastroficzną tezę). Pojawiają się liczne ruminacje oraz błędy w myśleniu. Typowe zniekształcenia poznawcze w hipochondrii to:

• lekceważenie alternatywnych wyjaśnień objawów
• selektywna abstrakcja (nadmierna koncentracja na mniej istotnych informacjach i odrywanie ich od kontekstu – najczęściej w sytuacji badania lekarskiego)
• katastrofizacja (wyolbrzymienie znaczenia objawów)
• przekonanie o potrzebie bycia odpowiedzialnym za stan własnego zdrowia

Hipochondria aspekt somatyczny

Jeżeli chodzi o doznania z ciała, to są one bardzo zróżnicowane. Często są to bóle nieznanego pochodzenia, zazwyczaj dotyczące mięśni. Charakterystyczna jest tutaj również drobiazgowość w analizowaniu prawidłowości funkcjonowania własnego organizmu. Osoba doświadczająca hipochondrii śledzi swoje tętno, oddech, pracę serca, koloryt skóry, ciśnienie itp. Paradoksalnie może ona doświadczać znacznie bardziej uciążliwych objawów somatycznych w wyniku ciągłego pobudzenia i napięcia.

Hipochondria aspekt behawioralny – zachowania zabezpieczające

Bez wątpienia osoba martwiąca się cały czas o swoje zdrowie jest wystawiona na ciągły dystres. W związku z tym może podjąć dwa działania przynoszące ukojenie. Pierwsze z nich, to próba wyjaśnienia doświadczanych objawów u lekarzy różnych specjalności. To rozwiązanie ma jednak swoje plusy i minusy. Mocną stroną jest to, że pacjent otrzymuje natychmiastową interpretację swoich objawów i przez to czuje doraźną ulgę. Słaba strona jest taka, że to uczucie stosunkowo szybko mija i lęk pojawia się znowu, ponieważ powracają wątpliwości co do trafności tej diagnozy. Drugie rozwiązanie polega na całkowitym unikaniu informacji powiązanych z tematyką zdrowia. Osoba obierająca taką strategię będzie unikała wizyt lekarskich po to, aby zredukować ryzyko zdiagnozowania poważnej choroby. Może wówczas przejąć odpowiedzialność za sprawdzanie swojego stanu zdrowia i zrytualizować samobadanie.

Hipochondria aspekt emocjonalny

Osoba żyjąca w ciągłym lęku o własne zdrowie, traci powoli zaufanie do służby zdrowia, która nie jest w stanie postawić satysfakcjonującej diagnozy. To skutkuje przekonaniem o tym, że przyszłość nie przyniesie niczego dobrego. Taka wizja na temat przyszłości, wraz z niskim mniemaniem na temat kompetencji lekarzy oraz postrzeganiem siebie jako osoby słabej ma potencjał do stania się depresyjną triadą. Dodatkowo pobłażliwe traktowanie oraz lekceważenie zgłaszanego cierpienia przez otoczenie może doprowadzić do pojawienia się tłumionej złości.

Jak wyleczyć hipochondrię

Niezwykle ważna w procesie leczenia jest gotowość osoby zmagającej się z tym problemem do współpracy. Jest to o tyle problematyczne, że człowiek ten często nie jest w stanie zaufać żadnemu specjaliście, ponieważ albo nie ufa stawianym diagnozom, albo czuje się lekceważony i nie traktowany poważnie. Bez chęci podjęcia terapii i otwartości na leki antydepresyjne, pomoc jest niezwykle trudna a wręcz niemożliwa. To jest bardzo istotna kwestia dla osób chcących pomóc bliskim zamartwiającym się o własne zdrowie. Pomaganie komuś wbrew jego woli, przestaje być pomaganiem. Czytaj dalej co możesz zrobić, żeby rzeczywiście pomóc.

Jak wygląda terapia w hipochondrii?

Zalecaną formą psychoterapii w leczeniu hipochondrii jest terapia poznawczo-behawioralna. W procesie leczenia rozpracowywane są wszystkie komponenty tworzące błędne koło w hipochondrii. W terapii koncentracja pada na przekonaniach powodujących lęk, zachowaniach sprawdzających, które dezorganizują życie oraz na metazamartwianiu, czyli martwieniu się martwieniem. Dodatkowo u osób zmagających się z tym wyzwaniem od dłuższego czasu, warto wspierać psychoterapię farmakoterapią opierającą się głównie na lekach antydepresyjnych z grupy SSRI.

Jak pomóc osobie chorej na hipochondrię

Jeśli chcesz pomóc osobie, która jest bardzo zaabsorbowana stanem swojego zdrowia, to nie zmuszaj jej do podjęcia leczenia. To z pewnością wzbudzi w niej opór, ponieważ to będzie narzucone z zewnątrz rozwiązanie. Zamiast tego spróbuj empatycznie porozmawiać na temat umówienia jednej wizyty u dobrego psychiatry lub psychoterapeuty. Ważne jest tutaj to, aby ustalić z bliską Ci osobą taki scenariusz, że traktujecie to jako eksperyment. Celem tego spotkania nie jest leczenie hipochondrii, a redukcja lęku, który bezdyskusyjnie jest problemem dla tej osoby. Dzięki temu uszanujesz autonomię ważnego dla Ciebie człowieka, ale nie pozostawisz jej z problemem samej.

Co zrobić gdy ta osoba odmawia terapii?

Bez wątpienia jest to trudna sytuacja zarówno dla Ciebie jak i dla ważnej dla Ciebie osoby. Ty możesz mieć poczucie bezsilności, natomiast ona może poczuć się niezrozumiana. Jeżeli bliska Ci osoba, będzie otwarta na wypróbowanie kilku ćwiczeń stosowanych w trakcie terapii poznawczo-behawioralnej, to może to być dobry początek do ponownej rozmowy na temat wypróbowania tej formy pomocy. Poniżej znajdziesz 3 wybrane* przeze mnie ćwiczenia-eksperymenty, które możecie bezpiecznie wypróbować w domu:

Eksperyment wykorzystujący zachowania zabezpieczające

Bliska Ci osoba, może swobodnie martwić się o swoje zdrowie – nie ingerujemy w myśli ani przekonania. Natomiast sprawdzanie ciała dozwolone jest tylko co drugi dzień. Jak to wpływa na poziom odczuwanego przez nią lęku?

• Założenie tego eksperymentu: zachowania zabezpieczające zwiększają poziom odczuwanego lęku

Ćwiczenie z selektywną uwagą

Przez 3 minuty skoncentruj się na doznaniach płynących z Twojej lewej stopy. Co czujesz? Czy te odczucia towarzyszą Ci przez cały czas?

• Założenie tego ćwiczenia: gdy skupiamy uwagę na konkretnej części ciała, doznania z niej płynące są zwielokrotnione. Bez koncentracji uwagi, nie zauważamy żadnych nieprawidłowości.

Sondaż normalizujący objawy

Osoby zmagające się z lękiem o zdrowie żyją w ciągłym napięciu. Ten stan sprawia, że doświadczają oni zintensyfikowanych objawów w odpowiedzi na wysoki poziom wzbudzenia. Są to objawy, których doświadcza większość ludzi i nie świadczą one o występowaniu poważnej choroby. Aby znaleźć na to dowód, warto przeprowadzić sondaż wśród znajomych i zapytać ich czy zdarza im się doświadczać określonych symptomów.

* ćwiczenia zaczerpnęłam z tego artykułu

Hipochondria psycholog

Jeśli martwi Cię Twoje zdrowie lub bliska Ci osoba zmaga się z takim lękiem, to zapraszam Cię na darmową 45-minutową konsultację, w trakcie której zastanowimy się jaka będzie dla Ciebie najskuteczniejsza forma pomocy.