Żyjemy w tak bardzo zdigitalizowanej rzeczywistości, że social media stanowią bardzo istotną część naszego życia. Używamy ich nie tylko jako sposobu do utrzymywania relacji ze znajomymi, ale również jako narzędzie komunikacji przydatne w życiu zawodowym. Z założenia miały nam one pomóc być ze sobą bliżej i dbać o więzi bez względu na dzielące nas odległości. Miały nam ułatwiać życie. A tymczasem najnowsze badania pokazują, że social media i samoocena są ze sobą mocno powiązane, zwłaszcza u młodych ludzi. Nietypowy #instawtorek u Dominiki Dzikowskiej, którego tematem były zdjęcia brzydkie, poruszające bardzo nieraz trudne i totalnie nieinstagramowe tematy, sprawił że postanowiłam zaprosić Cię do tego aby przeanalizować jak Instagram nas uwodzi i dlaczego czasami mamy z nim toksyczną relację.
Co to jest samoocena
William James, czyli prekursor psychologii humanistycznej, określił poczucie własnej wartości jako stosunek osiągnięć do aspiracji. Przez aspiracje rozumiał on przewidywanie potencjalnych sukcesów, kształtowane przez nasze wartości, cele i dążenia. Można to w prosty sposób ująć tak: to porównanie tego jacy jesteśmy w stosunku do tego jacy chcielibyśmy być. Poczucie własnej wartości nie jest jednowymiarowym zagadnieniem, lecz składającym się z hierarchicznie ustawionych konstruktów, gdzie najbardziej generalne jest ogólne poczucie własnej wartości, które bazuje na ogólnych sądach o własnej wartości oraz podtypach opierających się na samoocenie w różnych kontekstach, na przykład w rodzinie, szkole, miejscu pracy, w wolnym czasie lub w grupie rówieśniczej (Mruk, 1999, za: Carr, 2004).
Jak to wygląda dokładnie możesz zobaczyć na poniższym schemacie:
Zbyt wysoka lub zbyt niska samoocena
Twoja samooocena może być adekwatna lub nieadekwatna. Jeżeli jesteś świadoma/świadomy swoich mocnych i słabych stron, to bardzo prawdopodobne jest, że reagujesz odpowiednio do spotykających Cię każdego dnia wyzwań. Jeżeli Twoja samoocena jest nieadekwatna, to swoje możliwości oceniasz w niewłaściwy sposób – albo je przeceniasz, albo ich nie doceniasz. To prowadzi do zawyżenia lub zaniżenia przewidywanego efektu wykonywanego zadania.
Jeżeli masz kłopot z określeniem swoim mocnych stron, to polecam Ci wykonanie darmowego testu w języku polskim, który pozwoli Ci wyodrębnić 24 siły Twojego charakteru.
Jak kształtuje się samoocena
Samoocena kształtowana jest od wczesnego dzieciństwa aż do dorosłości, gdzie osiąga pewien stały poziom. Stabilność ta, jest częściowo spowodowana sposobem w jaki ludzie przetwarzają informacje o Ja. Przetwarzając informacje szczególnie istotne dla samooceny, kierujemy się czterema motywami: autowaloryzacją (dążenie do obrony, podtrzymania lub podniesienia samooceny), utrzymaniem dotychczasowego wizerunku siebie, utrzymaniem społecznie aprobowanego wizerunku siebie oraz utrzymaniem właściwego wizerunku siebie (Robin i in, 1999, za: Carr, 2004). Osoby z wysokim poczuciem własnej wartości przetwarzają informacje w stronniczo autowaloryzujący sposób, zgodny z ich pozytywną opinią o sobie i ich życzeniem zyskania aprobaty innych. Natomiast osoby z niskim poczuciem własnej wartości selektywnie wybierają informacje potwierdzające ich dotychczasową negatywną ocenę Ja (Carr, 2004).
Wysokie poczucie własnej wartości jest związane z dobrym osobistym przystosowaniem w ciągu życia, pozytywną afektywnością, osobistą autonomią, androgynicznością (występowaniem u osoby jednocześnie cech przypisywanych zwyczajowo mężczyznom oraz kobietom), wewnętrznym umiejscowieniem kontroli, większą samowiedzą, wyborem właściwych celów, realizacją osobistego zaangażowania, radzeniem sobie z krytyką lub negatywnym informacjami zwrotnymi, dobrym radzeniem sobie ze stresem oraz niskim poziomem samokrytycyzmu i krytycyzmu innych (Carr, 2004). Jeżeli chodzi o związek samooceny z poczuciem szczęścia, to niektórzy badacze twierdzą, że są to zmienne skorelowane silniej niż jakiekolwiek inne dane (Campbell, 1981, za: Argyle, 2004). Według Czapińskiego (1994) związek ten jest tak silny, że można samoocenę uznać za składnik dobrostanu. Jak już wcześniej wspomniałam, poziom samooceny jest względnie stały, jednak zwiększenie poczucia własnej wartości może nastąpić w krytycznych punktach dorosłego życia. Są nimi między innymi moment ukończenia studiów, ślub, zmiana pracy czy przeprowadzka (Carr, 2004).
Wpływ zdania innych osób na Twoją samoocenę
Nie tylko przełomowe momenty w życiu mogą wpłynąć na naszą samoocenę. Każdego z nas cechuje zewnątrz lub wewnątrzsterowność. Co to znaczy? Jeżeli posiadasz mechanizmy, które pomagają Ci samoregulować własną ocenę, to jesteś osobą wewnątrzsterowną. Masz ugruntowane wyobrażenie o sobie, którego nie mogą łatwo zmienić czynniki zewnętrzne. Jeżeli jesteś bardzo czuła/czuły na ocenę innych osób, zależy Ci na tym aby wypadać dobrze w ich oczach, starasz się spełniać ich oczekiwania, to jesteś osobą zewnątrzsterowną. To znaczy, że czynniki zewnętrzne mają dla Ciebie duże znaczenie i to one moderują poziom Twojego poczucia własnej wartości. I tutaj pojawia się zagrożenie ze strony mediów społecznościowych, które opierają się na feedback’u z zewnątrz.
Media społecznościowe w naszym życiu
Gdy będziesz jechać kolejny raz do pracy komunikacją miejską zrób mały eksperyment. Tylko staraj się zrobić go dyskretnie, tak aby nie sprowokować niezręcznej sytuacji 😉 Już tłumaczę Ci o co chodzi: zobacz ile osób w Twoim otoczeniu będzie mieć wzrok wbity w swój smartfon.
Obserwacja numer dwa to jakiej aplikacji używają ludzie jako pierwszej, po wydobyciu telefonu z kieszeni.
Ciekawa jestem jakie będą Twoje spostrzeżenia empiryczne, a ja napiszę Ci jakie są informacje statystyczne na ten temat.
Według bardzo interesującego i niestety niepokojącego raportu “FOMO 2019. Polacy a lęk przed odłączeniem.”, który powstał na podstawie badań przeprowadzonych przez UW, aż 22% respondentów odczuwa w dotkliwy sposób phubbingu. Jest to zjawisko polegające na tym, że osoba koncentruje się na telefonie komórkowym kosztem komunikacji interpersonalnej. Wróć na chwilę do swoich obserwacji z drogi do pracy? Wygląda znajomo?
Przejdźmy teraz do aplikacji, którą użytkownicy najczęściej otwierają jako pierwszą. Najszybciej rozwijającą się i odnotowującą największe wzrosty ilości użytkowników aplikacją jest obecnie Instagram. Stories ogląda ponad 400 mln użytkowników dziennie!
Zapraszam Cię teraz do obejrzenia bardzo ciekawego wykładu na temat wpływu social mediów na nasze zdrowie psychiczne:
#Instagood – dlaczego Instagram?
Instagram jest bardzo ciekawym socialem ze względu na to, że nacisk położony jest tutaj na wizualną komunikację. Treść ma tutaj drugorzędne znaczenie – kluczowy jest obraz. Ta charakterystyka ma dwa oblicza.
Z jednej strony otacza nas piękno: perfekcyjne ciała, idealnie czyste mieszkania, zdrowe śniadania na pięknej pościeli, uśmiechnięte dzieci. To jest taka kraina wiecznej szczęśliwości. I tak będzie działać, ale pod jednym warunkiem – że jesteś osobą wewnątrzsterowną i satysfakcjonuje Cię miejsce w którym się znajdujesz. Wtedy pooglądasz ładne obrazki, zainspirujesz się i uśmiechniesz do siebie. W przeciwnym wypadku poczujesz się gorzej w porównaniu do tych pięknych kreacji. Gdy zweryfikujesz swoje osiągnięcia i zestawisz je z ósmą zagraniczną podróżą Influencerki, którą obserwujesz, to na nic zdadzą się wszystkie Twoje certyfikaty.
Z drugiej strony gra obrazem prowokuje grę ciałem. Ciekawie to zjawisko w swoim opracowaniu na temat Instagrama opisuje Natalia Hatalska. Wrzucanie swoich selfie staje się po pewnym czasie uzależniające, ponieważ otrzymujemy nagrodę za nasze działania w postaci serduszek. I bardzo się do tej nagrody przywiązujemy. Zaczynamy szukać coraz nowych form zdobywania aplauzu publiczności. Stąd już tylko krok do #selfobjectification czyli uprzedmiotowienia.
Really fake world
Faktem jest, że kreowane wizerunki, publikowane zdjęcia czy przygotowywane relacje są mocno podrasowane na potrzebę wpasowania się w idealny świat Instagrama. To dla postronnego odbiorcy niby jest czytelne ale nadal sprawia, że może on poczuć się fatalnie w porównaniu z taką kreacją.
Taka sytuacja jest bardzo widoczna zwłaszcza u najmłodszych użytkowników Instagrama. Istnieje bardzo silna negatywna zależność pomiędzy samooceną a korzystaniem z mediów społecznościowych (Muqaddas, Sanobia, Nawaz, 2017).
Co to jest FOMO, phubbing i nomofobia?
Wspomniany już wcześniej raport przeprowadzony przez UW na temat FOMO pokazuje wyraźnie, że czujemy coraz większą potrzebę aby być na bieżąco z wszystkimi dostępnymi informacjami. FOMO, czyli Fear Of Missing Out jest właśnie lękiem przed wypadnięciem z obiegu. To jest ta siła, która zmusza Cię do tego, aby każde piknięcie Twojego telefonu otrzymało Twoją reakcję. To jest to regularne podnoszenie telefonu, nawet gdy on milczy. Sprawdzanie co 2 minuty, która jest na wyświetlaczu godzina.
Natomiast phubbing, to grzech, który każdy z nas ma na sumieniu. To sytuacja, w której jesteś tak zaabsorbowana/zaabsorbowany telefonem, że całkowicie odcinasz się od otoczenia. Świat zewnętrzny przestaje dla Ciebie istnieć. Jesteś tylko Ty i Twój smartphone. Autorzy przytoczonego już raportu łączą FOMO razem z phubbingiem. Okazuje się, że respondenci przejawiający wysokie FOMO phubbują najmocniej – problem ten dotyczy aż 56% badanych. Pamiętasz eksperyment z drogi do pracy? To jest właśnie to zjawisko.
Z kolei nomofobia to lęk przed brakiem telefonu komórkowego. Czujesz ogromny niepokój, oblewa Cię zimny pot i serce wali Ci jak oszalałe gdy zorientujesz się, że nie wiesz gdzie jest Twoja komórka? Warto przyjrzeć się bliżej tej sytuacji.
Bardzo duży udział w tej sytuacji mają sociale, które walczą o Twoją uwagę i zaangażowanie. To prowadzi do sytuacji generującej sporo napięć. Jeżeli jesteś aktywną/aktywnym użytkowniczką/użytkownikiem Instagrama, to z pewnością zauważyłaś/zauważyłeś drastyczny spadek zasięgu nawet wrzucając obiektywnie atrakcyjny kontent. Pracujesz mocno nad jakością publikowanych zdjęć, dbasz o spójność profili, wysilasz się tworząc opisy a zasięg Twoich publikacji jest coraz mniejszy. Dlaczego? Algorytmy Instagrama klasyfikują nas ze względu na poziom zaangażowania – im więcej komentujesz, im więcej klikasz serduszek, a tym samym im więcej czasu spędzasz używając aplikacji, tym Twoje treści będą bardziej promowane. I tutaj już bardzo łatwo stracić równowagę.
Czy powinniśmy zrezygnować z social mediów?
Jeżeli używasz ich w zrównoważony sposób, ich działanie nie ma destrukcyjnego wpływu na Twoje poczucie własnej wartości, to nie ma powodów do niepokoju. Sprawa wymaga bliższej analizy jeżeli odczuwasz dyskomfort z powodu wpływu sociali na Twoje życie. Jeżeli zdarza Ci się zaniedbywać przyjaciół, rodzinę czy pracę z powodu Twojej aktywności w social mediach, to warto się na tym pochylić. Staraj się dbać o równowagę w tym cyfrowym świecie. Rób sobie regularne tryby off-line, kiedy zapominasz całkowicie o telefonie.
Taki tryb off-line to też fajny sposób na sprawdzenie czy masz problem z nomofobią i dotyczy Cię wysokie FOMO – spróbuj przez weekend nie korzystać z telefonu. Jak się wtedy czujesz?
Sprawa komplikuje się dodatkowo jeżeli Twoja praca jest silnie powiązana z mediami społecznościowymi. I nie ma tu znaczenia czy pracujesz w agencji marketingowej, czy masz swoją markę osobistą w sieci – powiadomienia mogą zasypywać Cię 24 godziny na dobę, więc trenuj sztukę odpuszczania. Dla własnego zdrowia psychicznego.
Jak dbać o swoją samoocenę w cyfrowym świecie?
Samoocena to bardzo skomplikowany konstrukt na który wpływa bardzo wiele czynników. To jak ona się przedstawia globalnie zależy od wielu zmiennych o których wspominałam już wcześniej (vide grafika w paragrafie o samoocenie). Aby móc nad nią pracować, należy przeanalizować co w Twoim konkretnym przypadku ma na nią najsilniejszy wpływ. Jeżeli masz ochotę porozmawiać na ten temat, to zapraszam do kontaktu 🙂
Co możesz zrobić tu i teraz aby zadbać o swoją samoocenę w cyfrowym świecie:
- przestań obserwować konta, które Cię dołują – jeżeli czyjaś aktywność w sieci sprawia, że czujesz się gorzej, unikaj jej,
- zrób sobie detoks od sieci – sprawdź jak taka przerwa wpłynie na Twoje samopoczucie,
- podważaj swoją ocenę – jeżeli porównujesz się do kogoś, to staraj się weryfikować czy te porównania mają jakieś logiczne podstawy,
- pielęgnuj swoje mocne strony – rób to, co Cię uskrzydla, tak często jak to tylko możliwe,
- spędzaj czas z ludźmi, którzy Cię cenią,
- postaw na jakość a nie na ilość – nie musisz obserwować wszystkiego i wszystkich. Wybieraj to, co jest dla Ciebie dobre 💚
Co myślisz na ten temat? Jestem bardzo ciekawa Twojego zdania 🙂
Jakie są Twoje sposoby dbania o swoje zdrowie psychiczne w cyfrowym świecie?
No Comments